Oleśnica Mała

Wieś położona nieopodal autostrady. Z Brzegu najdogodniejszy dojazd szosą nr 39, by w Częstocicach skręcić w prawo. Rowerem najłatwiej dotrzeć do Owczar i skrótem drogą polną.
***W zachodniej części wsi znajduje się okazały kompleks pałacowy o wspaniałej, acz mało znanej, historii. Pod koniec XII w. Bolesław Wysoki buduje tu zamek myśliwski. 1226 r. Oleśnica Mała z zamkiem zostaje darowana zakonowi templariuszy. Po kasacie zakonu w 1307 r. wieś przejmują w 1312 r. joannici i użytkują aż do 1810 r. Z klasztoru joaanitów pozostała część z XVI w., przebudowana następnie w l. 1706-1711. Powstaje wtedy m.in. obecny kościół.
W 1814 r. majątek klasztorny za zasługi w wojnach napoleońskich otrzymuje feldmarszałek Hans Yorck von Wartenburg. Rodzina Yorcków najpierw w latach 1815-20 a następnie w 1910 przekształca zespół klasztorny w okazałą rezydencję świecką. Obecnie zespół nosi cechy stylu barokowego, dwa barokowe skrzydła i dobudowane nowsze wraz ze stajniami tworzą niezamknięty czworobok z dziedzińcem. W skrzydle południowym mieści się kościół św. Wawrzyńca. Od zewnętrznej strony skrzydła dobudowana arkadowa parterowa oranżeria.

Od 1955 r. zespół pałacowy użytkuje i dba o jego historyczny charakter Zakład Doświadczalny Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. Historię obiektu popularyzuje wieloletni pracownik, p. Stanisław Borkowski, który oprowadza także wycieczki. * Przed wejściem do kościoła wmurowany w ścianę kamień pręgierzowy.
* Na dziedzińcu pałacowym kamienny (domniemany) stół sądowy.
* Obok leży nagrobek konia Siwka. Był to koń feldmarszałka Johanna Yorcka, który uratował mu życie pod Mückern. Gdy feldmarszałek został ranny i stracił przytomność, koń wywiózł go z pola bitwy w bezpieczne miejsce. Po powrocie z wojny Siwek spędził swoją emerytuę w Oleśnicy. Po śmierci pochowano go w parku pałacowym, gdzie stanął pamiątkowy głaz. W obecne, bezpieczniejsze miejsce głaz przeniesiono przed kilku laty. * Przed wjazdem na dziedziniec pałacowy – figura św. Jana Nepomucena z XVIII w. * Od północy do pałacu przylega rozległy park angielski. Częściowo zachowana aleja grabowa, staw, przy stawie ostał się cokół z inskrypcją z 1864 r. po pomniku pierwszego Yorcka. * Okazałe dęby szypułkowe rosnące na skraju parku, przy drodze do Oławy * W głębi parku mauzoleum Yorcków powstałe w latach 1827-29, w latach 90. XX wieku gruntownie odnowione. Projekt mauzoleum legenda przypisuje znanemu architektowi Schinklowi.
Templariusze

Templariusze zostali sprowadzeni na Śląsk za namową św. Jadwigi. Fundatorem był Henryk Brodaty (śląski książę, mąż Jadwigi), który przekazał w 1226 roku swój zameczek, wsie Brożec i Jaworów oraz rozległe tereny miedzy Godzikowicami a Kolnicą. Zakonnicy wkrótce sprowadzili z Wrocławia i z zachodniej Europy kolonistów, którzy załozyli kolejne wsie: Owczary, Chwalibożyce, Częstocice, Kowalów, Kłosów, Bąków i Młodoszowice.

Zakon templariuszy został rozwiązany w 1312 r. a ich wszystkie dobra przejął zakon joannitów.

Rodzina Yorcków

Johann Yorck (ur. 1759 w Poczdamie) był żołnierzem armii pruskiej. Sławę zdobywał podczas wojen napoleońskich (1806-1815), brał udział w słynnych bitwach pod Jeną, Auerstedt, w kampanii rosyjskiej. Szczególne zasługi poniósł po wystąpieniu Prus przeciw Napoleonowi i dotarł aż do Paryża. Za zasługi otrzymał od pruskiego króla tytuł hrabiowski von Wartenburg oraz majątek w Oleśnicy Małej. Dosłużył się stopnia generalnego feldmarszałka. Tu zmarł 10 IV 1830 r.

Peter Yorck Płyta na ścianie pałacu. Powiększyć? Rodzina Yorcków mieszkała w Oleśnicy M. do 1945 r. Jednym z najsłynniejszych jej przedstawicieli był Peter Graf Yorck von Wartenburg. Ur. 13 XI 1904. W czasie II wojny związał się z "Kręgiem z Krzyżowej", przyjaźnił się z Helmutem von Moltke. Bierze czynny udział w spisku na życie Hitlera. Po nieudanym zamachu w Gierłoży w lipcu 1944 Gestapo aresztuje spiskowców, Peter Yorck zostaje powieszony 8 VIII 1944 r.


Ponadto:
  • Przed wejściem na teren pałacowy leży płyta z nazwiskami poległych w pierwszej wojnie światowej.
  • Na polach wsi znajduje się unikalna kalwaria – patrz: Stara droga do Strzelina, a kawałek dalej przy tej drodze stoi krzyż w miejscu szubienicy.