Położenie administracyjne

Obszar (umownie licząc) 576,1 km kwadratowych, obejmujący 2 miasta, 61 wsi, kilkanaście przysiółków z 73 tysiącami mieszkańców. Kiedyś jego granice wyznaczały granice administracyjne, które obowiązywały w zarysie od średniowiecza, a dokładnie w tym kształcie od XVIII wieku do 1 VI 1975 roku. Teraz termin ma jedynie znaczenia krajoznawcze, historyczne chociaż nadal pozostają luźne związki gospodarcze czy choćby komunikacyjne.

Obszar 876 km², obejmujący trzy miasta, 99 sołectw, z 94 tysiącami mieszkańców. Powstał 1 I 1999 roku i obejmuje 6 gmin.

Na Śląsku, który - odkąd potrafiły to źródła pisane wykazać - należał albo do Czech albo do Polski. Po rozpadzie dzielnicowym Polski, od 1138 w dzielnicy śląskiej, a po jej rozdrobnieniu w księstwie wrocławskim, stale rozdrabnianym. Od 1311 jako jedna z ziem niezależnego księstwa brzeskiego lub brzesko-legnickiego. Od 1329 wraz z księstwem pod zwierzchnictwem lennym Czech. Od 1526 po zwierzchnictwem lennym Austrii. Od 1675 księstwo traci autonomię i teren dostaje się w bezpośrednie władanie administracji Habsburgów. Z tych czasów znane są już dokładne granice obszaru administracyjnego, który dziś nazywamy Ziemią Brzeską, a wtedy kartografowie nazywali: "Brigisch Weichbild". Owy Weichbild można już bezsprzecznie utożsamić z powiatem, jego granice z XVIII wieku zasadniczo nie zmieniły się aż do roku 1975.
Od 1741 roku Ziemia Brzeska należy do Prus. Jest wtedy powiatem (Kreis) i wchodzi w skład wrocławskiego departamentu kameralnego, później rejencji (Regierungsbezirk) wrocławskiej. Od 1945 w Polsce, pozostaje powiatem w województwie wrocławskim, a od 1950 w województwie opolskim. W 1975 z rozwiązaniem powiatów Ziemia Brzeska pod pojęciem administracyjnym przestaje istnieć.

Tak więc pojęciem Ziemia Brzeska w niniejszym opracowaniu będziemy określać teren dawnego powiatu brzeskiego w granicach od ok. 1700 do 1975 roku. Obecnie jest to obszar miasta Brzeg, gmin Brzeg, Lubsza, Olszanka, 6 sołectw gminy Popielów oraz połowy gminy Lewin Brzeski wraz z Lewinem.

Kilka miejscowości należało do powiatu przejściowo, oto one. Bąków z Młodoszowicami zostały odłączone dopiero w 1954 r. do powiatu grodkowskiego. Dobrzyń Mały należał zawsze do sołectwa Dobrzyń, by w 1949 odłączono go do pobliskich Wójcic i tym samym przeszedł do powiatu oławskiego (dziś woj. wrocławskie). Zawadno, Wronów i Chorzelin należały zmiennie, niekoniecznie razem, do powiatu brzeskiego, niemodlińskiego a wcześniej do księstwa opolskiego. Wioska Raciszów jeszcze po II wojnie kilkukrotnie zmieniała przynależność administracyjną należąc do powiatu namysłowskiego. Borucice natomiast przejściowo należały do powiatu oleśnickiego. Las Odrzański (Ryczyński) od powiatu w całości został odłączony w okresie II wojny, wcześniej granica biegła jego środkiem.

Pozostałe 61 sołectw przez cały okres istnienia powiatu, tj. od XVIII wieku nie zmieniało swej przynależności, można także zaryzykować stwierdzenie, że granice te istnieją od średniowiecza. W średniowieczu jedynie Lewin należał w początkach swego istnienia do księstwa opolskiego, aczkolwiek już w 1333r. otrzymuje prawa miejskie od księcia brzeskiego.

Na mapie czerwoną kreską oznaczono granice powiatu w latach 1700 - 1975.

Współczesne granice Ziemi Brzeskiej opierają się na zachodzie o granicę województwa wrocławskiego. Na północy stanowi je granica gminy Lubsza. Na wschodzie jest to naturalna granica historyczna, dawna Przesieka Śląska, biegnąca na wschód od rzeki Stobrawy i na wschód od wsi Rybna. Południowo-wschodni odcinek biegnie korytem Nysy Kłodzkiej. Granicą południową jest granica między gminami Olszanka i Grodków, która z grubsza pokrywa się z przebiegiem autostrady.

1 stycznia 1999 r. Ziemia Brzeska weszła w skład nowego powiatu brzeskiego, który objął też ziemie gminy Lewin położone na wschód od Nysy Kłodzkiej a także gminę Grodków - cząstkę dawnego powiatu grodkowskiego. Nie wejdzie w skład nowego powiatu 6 sołectw wschodniej części Ziemi Brzeskiej, które znajdują się w gminie Popielów.
I chociaż reforma przywróci część dawnych więzów, to nie będzie można jednoznacznie utożsamiać pojęć historycznej Ziemi Brzeskiej z powiatem - nowy powiat to Ziemia Brzeska zubożona o połowę gminy Popielów plus kawałek powiatu grodkowskiego o całkiem ciekawej i odrębnej historii oraz spory kawałek ziemi po prawej stronie Nysy Kłodzkiej.