Kamienne słupki w lesie

Podróżując po zwartych kompleksach leśnych bardzo przydatna jest znajomość systemu podziału powierzchniowego lasu. Lasy państwowe w całej Polsce są podzielone na oddziały, najczęściej o kształcie prostokąta. Granice oddziałów stanowią „linie oddziałowe” – w naturze drogi lub kilkumetrowej szerokości pasy pozbawione drzew, doskonale widoczne w terenie. Na skrzyżowaniach linii (a także w miejscu, gdzie linia dochodzi go granicy lasu) powinny znajdować się kamienne słupki z namalowanymi numerami oddziałów. Słupek stoi zazwyczaj w północno-wschodnim narożniku skrzyżowania, (czyli południowo-zachodnim narożniku oddziału – ukazuje to górny przykładowy schemat lasu). Numer jest malowany na ściance widocznej od strony właściwego oddziału – pokazuje to drugi rysunek.

Posługując się dobrymi mapami topograficznymi można w ten sposób odnaleźć swoje dokładne położenie w lesie.

Na mapkach w niniejszym przewodniku także zaznaczono numery niektórych oddziałów, zwłaszcza w miejscach, które mogą być trudne do odnalezienia, np. w zwartych kompleksach leśnych. Las Lubszański z zaznaczonym podziałem powierzchniowym

Uwagi

Nie wszystkie mapy topograficzne zawierają aktualną numerację, gdyż już po ostatniej wojnie kilkukrotnie zmieniano podziały. Różne ewidencje, np. Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, podają czasem stare numery.

Z założenia linie oddziałowe powinny być wyraźnie widoczne, w praktyce zdarza się, że niektóre na krótkich odcinkach są zarośnięte.

Obecna numeracja na terenie Nadleśnictwa Brzeg jest uporządkowana w ten sposób, że jedynka znajduje się w północno-wschodnim narożniku i rośnie na zachód (w lewo) i na południe. Nadleśnictwo jest podzielone na dwa obręby (dzieli je droga leśna ze Śmiechowic do Nowego Światu). Oba obręby mają niezależną numerację, czyli w każdym numery rozpoczynają się od jedynki. Aby je rozróżnić, obręby są oznaczone: nad numerem oddziału jest jedynka w obrębie Lubsza i dwójka w obrębie Karłowice. Jednak oznaczanie obrębów nie jest powszechną praktyką.

Z historii

Numeracja i podział powierzchniowy ma długą tradycję, tak w Polsce jak i na Śląsku. Istniała ona przed II wojną światową i przebieg linii oddziałowych i, co za tym idzie, kształt oddziałów jest niemal identyczny jak przed wojną. Jednak lasy były inaczej podzielone, miały więcej właścicieli. I tak np. centralna część Lasu Lubszańskiego należała do nadleśnictwa w Bystrzycy i nadleśnictwa w Rogalicach, a południowe skrawki lasu między Śmiechowicami a Lubszą były własnością miasta Brzegu. Bystre oko zauważy odmienny przebieg linii oddziałowych w tym fragmencie lasu, w ten sposób łatwo odtworzyć granice lasu miejskiego. Łatwo też zauważyć, że w obecnym obrębie Karłowice oddziały mają nieco inny kształt. Przed wojną należały nadleśnictwa Stobrawa.

Inna ciekawostka historyczna to oznaczanie na mapach wszystkich dłuższych linii oddziałowych literami. Było to regułą w lasach państwowych, gdzie linie biegnące z południowego-zachodu na północny-wschód oznaczone były dużymi literami alfabetu. Prostopodłe do nich linie oznaczano małymi literami. Najważniejsze linie miały też swoje nazwy. Np. w Lesie Lubszańskim: D - Körber-Linie, E - Schmideck-Linie, F - Marschler-Linie. Do naszych czasów przetrwała nazwa linii H biegnącej drogą z Dobrzynia do Barucic, do dziś niektórzy leśnicy nazywają ją potocznie Stein-Linie. Prostopadle do nich biegły: l - Kullig Weg, m - Mord-Linie*.
Najciekawszym pod tym względem był las położony na północ od Barucic, zwany wtedy Wilhelminenorter Wald (nazwa pochodziła od nazwy sąsiadującej od północy wsi Brzozowiec). Zaledwie 20 oddziałów i aż 8 linii z własnymi nazwami, np. Simon-, Trettan-, Jagd-, Barth-Linie.

Poza liniami swoje nazwy również nosiły drogi, mosty i drzewa (wspomina się o tym przy opisie poszczególnych lasów).

* Linia D biegła na całej długości lasu między współczesnymi oddziałami 260 a 235, i analogicznie równolegle do niej: E: 234-210; F: 210-188; H: 163-134; i prostopadłe: l: 176-176; m: 176-177.