Zamkowe opowieści

Cz. 4. Górka z piwniczką

Kellerberg – nieznane zabytkowe grodzisko, zapomniane przez archeologów i historyków.

W brzeskim muzeum zachowała się kartka z brudnopisu E.Günthera, brzeskiego muzealnika, który w okresie międzywojennym wybrał się na wycieczkę. Powędrował na drugą stronę Odry i usiłował odszukać ślady po dawnym pałacu myśliwskim z czasów Jana Chrystiana. Do Lednicy dotarł bez problemu. Ale to co zobaczył, już nie przypominało czasów świetności Piastów.

Günther dokładnie opisał rejon folwarku. Zauważył wyraźny wówczas zarys dawnego starorzecza Odry. Już wtedy było niemal wyschnięte, ale wysnuł hipotezę, co zresztą potwierdzają najstarsze mapy, że tutaj musiała się znajdować jedno ze starych koryt powodziowych. Opisał też dokładnie grodzisko, które leżało za folwarkiem, nieopodal dawnego brzegu. Grodzisko miało kształt prostokątny, z jednej strony nieco uszkodzone przez orkę. Na środku grodziska znajdowała się górka, która kryła piwnicę. W latach międzywojennym spełniała ona rolę lodowni. Górkę miejscowi nazywali Kellerberg czyli górką piwniczną, taka też nazwa występuje na mapach z lat 30-tych XX w.

Kellerberg po 70 latach

Czas i powódź nieco zatarły zarysy starorzecza, ale piwnica, choć opuszczona i zdewastowana ostała się doskonale. Jest to jedno pomieszczenie, sklepione kolebkowo, wykonane z łamanego kamienia. Nie ma żadnych elementów dekoracyjnych, jedynie w sklepieniu jest otwór okienny, drugi podobny zamurowany oraz otwór drzwiowy, bardzo zniszczony i zawalony częściowo ziemią. Co było powyżej, trudno dociec, bo wszystko przykrywa ziemia i bujna roślinność.

Skąd się wzięła w tym miejscu piwnica? Na próżno szukać współczesnych opracowań dotyczących Lednicy. Górkę archeolodzy uznają za grodzisko – czyli pozostałość po malutkim grodzie-strażnicy wchodzącej w skład systemu obronnego Ryczyna. Być może wyglądała identycznie jak grodzisko stożkowe Ryczyn II. Archeolodzy nic natomiast nie wspominają na temat piwnicy.

Pałacyk Jana Chrystiana

W przeszłości „Mała Legnica” należała do Piastów. Tereny wokół były prawie niezamieszkane – wioskę Błota założono dużo później. Okolice często zalewane wezbraniami Odry, więc był to ekologiczny raj, pełny zwierzyny. Stąd dwa kroki do Lasu Ryczyńskiego a niespełna 3 km do Lasu Lubszańskiego. Idealne miejsce na wypoczynek i polowania. Docenił to miejsce szczególnie książę Jan Chrystian (rządził w latach 1605-1639), bo kazał bliżej nam nieznaną budowlę przekształcić w wytworną daczę. Nadworny kronikarz tak opisywał:
„Był to przepiękny pałacyk myśliwski wzniesiony (w ówczesnym kształcie) przez księcia brzeskiego Jana Chrystiana w roku 1614. Przykryty był dachem z kunsztownym spiczastym zwieńczeniem z chorągiewką. Wnętrza udekorowane były obrazami, a także trofeami myśliwskimi, m.in. porożami jeleni, które pochodziły z corocznych polowań w okolicznych lasach. Pomieszczenia były jasne, dzięki dużym oknom umieszczonym na wszystkich elewacjach. Wśród pomieszczeń był specjalny pokój książęcy. Stało w nim wyjątkowe dzieło sztuki snycerskiej, duże krzesło z oparciem, na którym wyrzeźbione były wszelkiego rodzaju sceny z polowań. Książę Chrystian z tego mebla był bardzo dumny; to było pierwsze, co pokazywał cudzoziemcom i gościom w swym pałacyku.”

Wiemy więc, że pałacyk – późnorenesansowy zapewne – zbudowano w 1614 roku. Ale zastrzeżenie „w ówczesnym kształcie” pozwala stwierdzić, że wcześniej stała w tym miejscu inna budowla.

Smutny koniec Lednicy

Świetność pałacu kończy się wraz z wymarciem rodu Piastów w 1675 roku. Przechodzi z rąk do rąk, popada powoli w ruinę, w końcu w zapomnienie. Nieco lepiej ma się sam folwark, który dotrwał do XX wieku. Warty jest uwagi, bowiem zachował typowy, czworokątny kształt, z wielkim dziedzińcem po środku. Po II wojnie był w rękach armii radzieckiej, potem PGR. Ale dziś prawie wymarł, ludzie wynieśli się do miasta, przeprowadzili do Błot, niewiele osób tu chce mieszkać. Z roku na rok kolejne budynki legną w gruzach.

Zagadka

W dalszym ciągu zagadką jest, gdzie stał pałac. Jeśli przyjąć wersję, że na górce, to piwnica mogła z powodzeniem być pozostałością po nim. A jeśli nie, to jaką tajemnicę kryje piwnica?
Jak trafić do Lednicy?
  • Z Brzegu wyjeżdżamy na Namysłów. W Michałowicach w lewo kierunek Dobrzyń, za Szydłowicami koło krzyża w lewo kierunek Błota. Kilometr dalej skręcamy z szosy w lewo, w bitą drogę, jedyną prowadzącą do Lednicy.
  • Piesi mogą do Lednicy dotrzeć także zielonym szlakiem turystycznym: z Brzegu, za mostem na kanale skręcamy w lewo, dalej wzdłuż Odry, potem wałem przecipowodziowym. Obok ambony zchodzimy z wału, polną drogą docieramy do asfaltowej alejki, tam w lewo, po kilkuset metrach schodzimy z asfaltu w kierunku Lednicy. Tym zielonym szlakiem jest 7 km. Z Lednicy następnie szlak zaprowadzi do Błot, 2 km.
  • Jak znaleźć górkę? Wjeżdżamy na dziedziniec folwarku, przejeżdżamy go na wskroś. Tu zostawmy auto. Za ostatnim budynkiem skręcamy w lewo (na południe), drogą polną jakieś 50 metrów. Wzdłuż tej drogi prowadzi zielony szlak. Grodzisko znajduje się kilkadziesiąt kroków na lewo od tej drogi. Trzeba przejść po zaoranym polu.
  • Etymologia nazwy
  • W pierwotnych XIV-wiecznych materiałach, jak wspomina dr Jan Majewski, osada występuje pod nazwą Ledenicz. W XVII, XVIII wieku w nieco zgermanizowanej formie Kleine Liegnitz [czytaj: Lignic]. Przymiotnik Kleine (czyli mała) jest oczywisty, gdy weźmiemy pod uwagę, że tak samo – LIGNIZ – brzmiała nazwa drugiej stolicy księstwa legnicko-brzeskiego. Piastowie więc swoją posiadłość zwali dla odróżnienia Małą Legnicą.
  • Po II wojnie światowej, folwark pod wojskową, radziecką administracją gdzieś umknął komisji nazewniczej, bo nazwano go Pleśniewem, ale niedługo potem przywrócono nazwę Lednica. Niestety, czy to na cześć Leonida B., czy po prostu wskutek literówki maszynistki, która „d” zmieniła na „o” Lednica została przechrzczona na Leonice i tak pokutuje ta nazwa wśród mieszkańców do dziś. Oficjalnie jednak ma całkiem historyczną starą nazwę Lednica.
  • Lednica to nie jedyne grodzisko w okolicy
  • Podobne można znaleźć z Zamczu koło Błot oraz po drugiej stronie Odry w Lipkach. Wszystkie prawdopodobnie były strażnicami należącymi do wielkiego grodu w Ryczynie.
  • Infografika
  • Współczesna mapa okolic Lednicy oraz próba odtworzenia mapy z czasów ostatnich Piastów.
  • Hasła powiązane:
  • Lednica, Historia grodziska Kellerberg.