Brzeg – ważniejsze zabytki

W następnych wersjach wybrane zabytki zostaną przedstawione dokładniej. *** Średniowieczny układ urbanistyczny, pochodzący z połowy XIII w.

Więcej o układzie
***** Zamek Piastów Brzeskich. Pierwszy zamek (dwór) wzmiankowany był w 1235 r. Następnie, około r. 1300, powstał zamek murowany. W l. 1370--79, książę brzeski Ludwik I buduje zamek gotycki, jego pozostałością są kaplica, donżon - Wieża Lwów i fragmenty murów. W 1530 r. Fryderyk II rozpoczął przebudowę zamku w stylu renesansowym. Drugi etap wielkiej przebudowy rozpoczął się w 1547 r, gdy Jerzy II sprowadził włoskich architektów Parrów, powstaje wtedy czteroskrzydłowa budowla z krużgankowym dziedzińcem. W 1741 r. zamek zniszczony bombardowaniem. W l. 1966-90 w znacznej części zrekonstruowany.
Najefektowniejszą częścią jest fasada budynku bramnego (1550-54) – najwybitniejsze (obok Kaplicy Zygmuntowskiej) dzieło renesansu w Polsce z galerią 24 popiersi Piastów – władców Polski od Piasta Kołodzieja, po władców Śląska i księstwa brzesko-legnickiego.

W zamku – Muzeum Piastów Śląskich.
Od strony Odry – renesansowy ogród. ***** Kaplica zamkowa Św. Jadwigi. Pierwotna kaplica zamkowa, za Ludwika I stała się kolegiatą. Od XVI w. przekształcona w mauzoleum - największą nekropolię Piastów. Zniszczona 1741 r., częściowo odbudowana w XVIII w. Z wielkiej budowli pozostał jedynie fragment – gotyckie prezbiterium z około 1370 r., które przedłużono o 1 przęsło na zachód. Nie zachowały się transept, wieża, ani inne trudne do odtworzenia fragmenty, których ślady wyeksponowano w postaci 1-metrowych murków od strony placu Bramy Wrocławskiej. Obecnie kaplica pełni funkcje kościoła pomocniczego, w kryptach nadal spoczywają prochy Piastów. Wewnątrz najstarsza rzeźba patronki Śląska i kościoła. **** Kościół Podwyższenia Św. Krzyża.
Wybudowany (na miejscu zburzonego kościoła dominikańskiego) przez jezuitów w latach 1735-1746. Fasada jest, jak na barokową, dosyć skromna (ukończona dopiero w 1856 r.), ale wnętrze kryje przepych dojrzałego baroku i efektowne iluzjonistyczne polichromie. * Przed kościołem dwie kamienne barokowe figury z 1722 r. Ustawione w tym miejscu w 1755 roku. Po lewej św. Tadeusza Juda, po prawej św. Jan Nepomucen. Na cokołołach inskrypcje, pierwszy zawiera tylko imie świętego, drugi dwa obszerne chronostychy z datami 1722 i 1755.


Więcej w artykule w dziale Historia
** Barokowy pomnik Św. Trójcy na pl. Zamkowym, jak można odczytać z chronostychu (zaszyfrowanej w tekście daty) pochodzi z 1731 r. Ufundowany przez J. Melchera z Prudnika.
W dolnej części (niewidocznej na zdjęciu), w grocie klęczy św. Rozalia.
Powyżej znajduje się postać Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w otoczeniu cztech rzeźb: śś. Jana Nepomucena, Józefa, Rocha i Jana Chrzciciela.
U góry grupa Trójcy Świętej. **** Ratusz. Powstawał etapami od XIII w., obecnego kształtu nabrał po przebudowie w latach 1570-77. Jego renesansowymi architektami byli Jakub Parr i Bernard Niuron. Wyróżnia go zachowana jednorodność stylowa. Od zachodu arkadowa loggia. Wewnątrz barokowa Sala Rajców z unikalnymi polichromowanymi szafami i plafonem przedstawiającymi alegorie cnót a także Sala Stropowa z modrzewiowym stropem z 1646r.

Więcej o ratuszu
*** Gimnazjum Piastowskie, renesansowe, wzniesione za Jerzego II przez Jakuba Parra. Otwarte w 1569 r. Gimnazjum Ilustre cieszyło się sławą na całym Śląsku, kształciło młodzież także z Polski i Czech, posiadało przywilej nadawania stopni doktorskich i wieńczenia poetów. Po zniszczeniach w 1945 roku odbudowane, zachował się oryginalny portal z herbami Jerzego II. **** Kościół Św. Mikołaja. Potężna, gotycka, trójnawowa, bazylikowa fara, zbudowana w obecnym kształcie w l. 1370-1417. Wieże nadbudowane w 1859 r. Zniszczony w 1945 r., odbudowany po wojnie. Wewnątrz zachowały się jedynie epitafia, w nawie głównej tryptyk z 1500 r. pochodzący z Bąkowa. W zakrystii średniowieczne polichromie z poł. XV w., jednak najefektowniejsza część przeniesiona do muzeum. Zupełnie współczesne (ostatnie z 1997 r.) imponujące witraże, największy w prezbiterium przedstawia patrona kościoła i rybaków – pierwotnych mieszkańców Brzegu. *** Ruina dawnego kościoła franciszkanów. Najstarsza, istniejąca budowla w mieście. Kościół wzmiankowany w 1285 r. wraz z klasztorem (ślady gotyckiego klasztoru można odnaleźć w sąsiednich budynkach). Rozbudowany w latach 1338-1494. W 1582 r został zamieniony na książęcy arsenał, do lat 80. XX w. pełnił funkcje magazynowe. Mimo licznych przekształceń zachował z zewnątrz gotycki charakter, imponująco wyglądało wydłużone prezbiterium, efektowne renesansowe sklepienia sieciowe. W 1997 roku zawaliła się wieża wraz z częścią murów. *** Brama Odrzańska. Jedyna pozostałość murów miejskich. Późnorenesansowa, z 1595-96 roku, projektowana przez Bernarda Niurona (twórcy bastionowego systemu obronnego).

Więcej o bramie
** Budynek poczty przy ulicy Piastowskiej. Zbudowany w latach 1887/1889 w stylu neomanieryzmu. Uwagę zwracają trzy okazałe szczyty, portale wejściowe i bogata kamieniarka. ** Dworzec kolejowy z lat 1868-70 wraz z towarzyszącym mu budynkiem poczty. Przy wejściu wmurowana tablica upamiętniająca 150-rocznicę otwarcia pierwszej lini kolejowej w 1842 roku. ** Czerwone Koszary – dawny zespół koszarowy o pow. 8 ha z końca XIX w., wykorzystywany kolejno przez wojska pruskie, niemieckie i radzieckie. Po opuszczeniu przez wojska radzieckie przekształcone na cele mieszkalne, usługowe. * Stare Koszary. Budynek dawnych koszar powstałych w okresie panowania króla pruskiego Fryderyka II (II poł. XVIII w.)

Więcej o Starych Koszarach
Wybrane kamieniczki:

* Rynek 19 – rekonstrukcja renesansowej fasady z 1621r.
** Chopina 1 – renesansowa z 1597.
** Jabłkowa 5 – barokowa kamienica Kreyera z 1715 r.
** Jabłkowa 7 – kamienica z 1797 r. w stylu empire.
oraz cały szereg kamienic i willi z XVIII-XX w.: klasycystyczne, eklektyczne i secesyjne, położone także poza starym miastem, przede wszystkim przy ulicach Piastowskiej, Armii Krajowej, Jana Pawła II. **** Zarys bastionowych fortyfikacji utworzonych wokół starego miasta w XVI w., kilkukrotnie unowocześniane w XVIII w. tworzyły z miasta piątą twierdzę na Śląsku. W 1807 rozpoczęto ich rozbiórkę i na tym miejscu powstały planty – przepiękny kompleks parków. Wśród roślinności liczne gatunki egzotyczne z Azji, Ameryki. Na dnie fosy – stawy z łabędziami.

Więcej o twierdzy