Grodków

**Średniowieczny układ urbanistyczny.

Układ urbanistyczny Starego Miasta, zamkniętego linią murów obronnych, pochodzi z czasów lokacji miasta i mimo luk w zabudowie w dużej mierze zachowany bez zmian. Układ staromiejski ma kształt koła, podkreśla to ulica powstała po zewnętrznej stronie murów, która obiega 3/4 starówki.
W przeciwieństwie do innych miast wysokość zabudowy jest zrównoważona, nie ma wieżowców i futurystycznych wtrętów, miasto pięknie wygląda z lotu ptaka. Przedstawiają to wspaniale zdjęcia nieznanego autora, które można znaleźć pod adresem...
Pięknie się też prezentuje panaroama całego miasta jadącym szosami, zwłaszcza od strony Ziębic i Brzegu, bo nad rzędami czerwonych dachów górują wieże ratusza, fary i wieży ciśnień, pejzażu nie zakłócają nowe osiedla. ****Kościół pw. św. Marcina.
Największa budowla w mieście, bazylikowa, gotycka fara. Kościół wybudowany w l. 1241-1268, nawy przebudowane w początkach XV w. Masywna gotycka wieża ma ponad 60 m wysokości.

*Domy. Wśród starych kamieniczek większość powstała po pożarze w 1833 r.

Wyróżnia się narożny dom w Rynku (róg ul. Wrocławskiej), w którym była niegdyś gospoda „Pod Trzema Koronami”. Budynek z XVI/XVII wieku (z tego okresu zachowany portal) przebudowany po 1833. Nad wejściem kartusz z 1776 r. herbami księstwa nyskiego i biskupa Andrzeja von Jerin. *Przy ulicy Elsnera (prowadzącej z Rynku do Bramy Lewińskiej) zachowało się kilka XVIII-XIX-wiecznych domów. W jednym z nich przez długie lata mieściło się Muzeum im. Elsnera poświęcone temu najsławniejszemu mieszkańcowi miasta. Tradycja głosi, że właśnie w tym domu urodził się kompozytor.

Józef Elsner. Kompozytor, autor kantat, oraratoriów, sonat fortepianowych, kilkuset pieśni, 8 symfonii, utworów kameralnych i 34 oper, m.in. „Król Łokietek czyli Wiśliczanki”, „Leszek Biały czyli Czarownica z Łysej Góry”, „Jagiełło w Tenczynie”. Autor prac teoretycznych. Urodził się 1 czerwca 1769 r w Grodkowie przy dzisiejszej ulicy Elsnera jako syn Jana Franciszka Michała oraz Anny Barbary z domu Matzkin. Rodzice nadali mu imiona Józef Antoni Franciszek. Jego ojciec był stolarzem i zajmował się naprawą instrumentów muzycznych. Grał też na harfie i śpiewał, w domu i w kościele. Józef z muzyką ma kontakt od kołyski, ojciec poznaje też szybko jego talent, uczy go śpiewu i gry na skrzypcach. Po ukończeniu szkoły miejskiej w Grodkowie posyła go do szkoły dominikanów we Wrocławiu, początkowo ma uczyć się na księdza. Józef jednak szybko zmienia szkołę, by piąć się wyżej. Najpierw przenosi się do gimnazjum jezuitów, następnie studiuje teologię na Uniwersytecie Wrocławskim, potem przenosi się na medycynę. Jego rodzinne miasto funduje mu stypendium i Elsner wyjeżdża (1789) na studia medyczne do Wiednia. Tam jednak spotyka się z muzyką Mozarta i ostatecznie wybiera muzykę za cel swego życia. Pierwszą pracę - pierwszego skrzypka w orkiestrze teatralnej - otrzymuje w Brnie. W 1792 r. wyjeżdża do Lwowa, tam spotyka Wojciecha Bogusławskiego. W 1799 przeniósł się na resztę życia do Warszawy. Tam zorganizował w 1820 r. Konserwatorium Muzyczne (pierwsze w Polsce), założył Towarzystwo dla pielęgnowania muzyki kościelnej i narodowej, sztycharnię nut. Pełnił obowiązki dyrektora muzyki w Teatrze Narodowym. Był także dyrygentem, nauczycielem uniwersyteckim i autorem publikacji muzycznych. Znany jest przede wszystkim jako nauczyciel Fryderyka Chopina, którego talent odkrył w Szkole Głównej Muzyki w latach 1826-29. Zmarł 18 kwietnia w 1854 r. pochowany w Alei Zasłużonych na warszawskich Powązkach.

*Dawny kościół ewangelicki, z 1845-46 r., neoromański, z czerwonej cegły, obecnie opuszczony, stoi w ruinie. ***Na zachód od starego miasta znajduje się dawny dworzec kolejowy, od 2000 r. nieczynny. Budowa linii z Brzegu przez Grodków w kierunku Nysy rozpoczęła się już w 1845 r. i była jedną z najstarszych na Śląsku, rówieśniczka kolei warszawsko-wiedeńskiej. Otwarto ją z Brzegu do Pakosławic 25 lipca 1847 r. Ostatni odcinek do Nysy rok później. Stąd też, od 1891 jeździły pociągi do Głębokiej przez Przeworno, i dalej od 1894 do Strzelina.
Dziś budynek dworca służy jako zaplecze dla dworca autobusowego, zresztą sam nie przedstawia żadnej wartości architektonicznej. Natomiast pozostałe budowle: perony, wiata, przejście podziemne, budynek nastawni tworzą niezwykle cenny zespół, który powinien jak najszybciej zostać objęty ochroną konserwatorską. Szczególnie godna uwagi jest drewniana wiata nad pierwszym peronem (niegdyś funkcjonowały dwa), podtrzymywana przez rzeźbione kolumny. **Przy szosie do Opola zachowany wiatrak typu holenderskiego (już bez skrzydeł), w którym znajduje się kawiarnia.

Ponadto:

Na przedmieściu, przy szosie do Opola, XIX-wieczny zespół szkolno-wychowawczy.

W rejestrze zabytków: dawny zajazd przy ul. Wrocławskiej 18, parterowy, o formach barokowych, z XVIII-XIX w.

Kaplica pw. św. Krzyża z 1851 r.

O zabytkowym charakterze dworca i stacji kolejowej traktuje artykuł pt. „W poszukiwaniu semafora” w dziale Historia.

Życiorys Józefa Elsnera znajduje się w artykule pt. „Nie tylko nauczyciel Chopina” w dziale Historia.

¹ Historia miasta opisana szczegółowo w Internecie na oficjalnej stronie www.grodkow.pl oraz na stronie www.grodkow.com.