Lubsza

Już w średniowieczu istniał podział miejscowości na dwie części: Mała i Wielka Lubsza. Mała położona była w okolicach obecnego kościoła, a Wielka w okolicach dzisiejszego Urzędu Gminy. Podział wiązał się z różnymi właścicielami, ale po roku 1368 obie stały się własnością Brzegu. Mimo to długo jeszcze używano obu nazw.
Obecnie Lubsza jest rozległą, rozbudowaną wielodrożnicą, siedzibą Urzędu Gminy.
*Kościół pw. Nawiedzenia NMP. Obecna budowla wzniesiona w 1822 r. Jeden z nielicznych kościółow w okolicy, który nie ma wyraźnych cech stylowych. Pierwotnie konstrukcji szkieletowej. Zbudowany jako kościół ewangelicki, obecnie parafia rzym.-katol. Dzisiejsze zwieńczenie wieży, w postaci cebulastego chełmu krytego dachówką, powstało po I wojnie, w latach 20. Wcześniej drewniana wieża miała skromne zwieńczenie. W tym okresie też obmurowano drewnianą konstrukcję. *Dawny kościół katolicki stał do 1945 r. na górce, na przeciw dzisiejszego urzędu gminy. Zbudowano go jako kościół katolicki, w ramach tzw. kuracji józefińskich. (Była to reakcja cesarza Józefa I na umowę altransztadzką z 1707 r., w wyniku której musiał zwrócić ewangelikom 121 kościołów i z łaski pozwolił na budowę 6 nowych. Na terenie dawnego księstwa powstało wówczas 15 kuracji (parafii). Kościół w Lubszy powstał w 1739 r. i był jednym z pierwszych, które powstały w ramach tej akcji. Wcześniej w tym miejscu stała leśniczówka i urzędował miejski „nadleśniczy”.

Była to budowla murowana, w stylu nawiązującym do gotyckich budowli Pomorza, z dużym szczytem od frontu. W czasie ostatniej wojny uszkodzony, a potem popadł w niełaskę i został rozebrany. Dzisiaj tylko pozostał cmetarzyk przykościelny i ogrodzenie, a na tyłach ceglana kapliczka.

Na cmentarzu zachowane nagrobki byłych proboszczów oraz pierwszych polskich osadników, którzy zmarli tu w 1945 roku. W południowej części wsi, przy ul. Spacerowej znajduje się strzeżony, betonowy basen z trampoliną, pochodzący z lat 30. XX w. Czynny w miesiącach letnich w zależności od układów polityczno-gospodarczych w gminie. W ostatnich latach częściej zamkniety. Obok duża polana, niegdyś służąca jako miejsce na biwak; obecne ogrodzona i podobnie jak basen otwierana okazyjnie. Wichrowe Wzgórze. Na terenach między centrum wsi a lasem, na lewo od szosy do Namysłowa, do 1997 r. były tylko piaszczyste nieużytki z ledwie dostrzegalnym wzniesieniem (143 m n.p.m.; ok. 10 m nad dolinką Śmieszki), które przed wojną nosiło nazwę Fuchs Berg. W 1997 roku, podczas wielkiej powodzi, powstało tu osiedle konternerów, gdzie zamieszkali powodzianie z terenu całej gminy. Część tam mieszkała na czas powodzi, część na czas remontu swoich domów, a niektórzy pozostali na długie lata. Pod koniec 2012 roku stoi jeszcze 7 kontenerów, ale tylko jeden wygląda na zamieszkany. Miejsce to nazywane jest teraz potocznie Wichrowym Wzgórzem. Osiedle. Przy szosie do Namysłowa - osiedle domków jednorodzinnych powstałe w okresie międzywojennym. Od końca XX wieku osiedle rozrasta się intensywnie zajmując teren aż pod las i po drogę do Lubicza, natomiast po 2010 roku trwa intensywna zabudowa po drugiej stronie szosy aż po Wichrowe Wzgórze.
Ponadto:
  • W rejestrze zabytków: budowle z I poł. XIX w.: dawna plebania ewangelicka, dom gminny, dom - dawny czworak, dawny zajazd i wozownia.
  • Na północ od wsi rozległy kompleks leśny, patrz: Las Lubszański i rezerwat pn. „Lubsza”.
  • Patrz też na artykuł z cyklu: „Dąkąd nad wodę?” o miejscach wypoczynku.