Po Ziemi Brzeskiej

Na tle innych rejonów Polski Ziemia Brzeska jest wyjątkowo zasobna w zabytki. Katalog zabytków zinwentaryzowanych w latach 60. rejestruje około trzech setek budowli zabytkowych, do tego należy dodać wiele obiektów, które znalazły uznanie dopiero później u współczesnych.
Większość zabytków (tych uwzględnionych przez Katalog) jest wspomniana przy opisie miejscowości. Na tej stronie chciałbym zwrócić uwagę na najciekawsze, charakterystyczne i ulubione obiekty.
Subiektywna ocena atrakcyjności zabytku jest przedstawiona ilością gwiazdek ****

miasta	ruiny	pomniki
wsie	zamki	krzyże pokutne
ratusze	rezydencje	budowle wojenne
grodziska	kościoły	inne
		zabytki w okolicy

Miasta

Do najbardziej interesujących zabytkowych miejscowości należy Brzeg. *** Zachował się tam średniowieczny układ urbanistyczny (Stare Miasto) wypełniane budowlami od gotyku do dziś. Starówkę otaczają ****Planty - świadectwo nowożytnego budownictwa obronnego. Wokół Plant znajduje się wiele zabytków z okresu XIX i początków XX w, głównie kamienice mieszczańskie, wille, dworzec, koszary.

Drugą miejscowością zasobną w zabytki jest Lewin Brzeski. Na terenie częściowo zachowanego średniowiecznego układu ulic XIX-wieczna zabudowa małomiasteczkowa (około pół setki domów), ponadto pałac, ratusz i gotycki kościół.

Wieś

Niedoceniane przez współczesnych są układy przestrzenne wsi, zwłaszcza owalnic, które doskonale zachowały się w większości starych wsi Ziemi Brzeskiej. Jednak zabudowa wsi rzadko ma więcej niż 200 lat. Niestety, wieś podbrzeska nie doczekała się jeszcze ani kompleksowego, ani wyrywkowego opracowania specjalistów.

* Do szczególnych przypadków należy Przylesie, w którym zachowało się 16 charakterystycznych w układzie gospodarstw.

** Najprawdopodobniej najstarsza budowla wiejska zachowała się w Kantorowicach - spichlerz z XVIII w.

Ratusze:

Grodziska:

Ruiny:

Zamki:

***** Brzeg - gotycko renesansowy zamek Piastów brzeskich

*** Karłowice - gotycki zamek rycerski

** Kantorowice - renesansowy zameczek myśliwski

Rezydencje (dwory, pałace, wille i in.)

W porównaniu do reszty Śląska, nie zachowało się tu wiele starych lub wybitnych obiektów tego typu.

* Michałów - przebudowany pałac z l. 1615-18

* Jankowice Wielkie - klasycystyczny dwór

* Lewin Brzeski - pałac z 1722 r.

* Olszanka - dwór

* Zwanowice - pałac

oraz rezydencje XIX-XX w. w *Janowie, *Obórkach, *Garbowie, *Małujowicach, **Łosiowie, *Wronowie, Krzyżowicach

Kościoły:

***** Brzeg - św. Jadwigi - gotycki

**** Brzeg - św. Mikołaja - gotycki

**** Brzeg - św. Krzyża - barokowy

**** Małujowice - gotycki,

**** Krzyżowice - drewniano-ceglany

*** Brzeg - św. Piotra i Pawła - gotycki

*** Lewin Brzeski - św. Piotra i Pawła gotycko-renesansowy

*** Obórki - drewniano-ceglany

gotyckie kościółki wiejskie

*** Bąków	*** Kruszyna	**** Strzelniki
** Bierzów	*** Młodoszowice	** Zielęcice
*** Brzezina	*** Pępice	*** Zwanowice
*** Gierszowice	**** Pogorzela	*** Kościerzyce
*** Jankowice Wielkie	*** Przylesie	*** Różyna

pozostałe zabytkowe kościoły:

** Buszyce- got.-renesansowy

* Czepielowice - XVII w.

* Kurznie - XIX w.

* Lubsza - XIX w.

** Łosiów - barokowy z 1703 r.

* Łukowice Brzeskie - 1581 r.

* Michałowice - XIX w.

* Michałów - św. Jadwigi, dawna kaplica XVII w.

** Michałów - św. Józefa, gotycki, przeb. neogot.

* Brzeg - pw. Zmartwychwstania Pańskiego

Pomniki:

*** Brzezina - kamień z 1584 r.

** Brzeg - św. Trójcy - z 1731 r.

* Brzeg - figury św. Jana Nepomucena i św. Tadeusza z 1722 r.

* Łosiów - figura św. Jana Nepomucena z 1709r.

* Karłowice - figura św. Jana Nepomucena.

Krzyże pokutne:

Budowle wojenne:

**** Brzeg - zarys umocnień średniowiecznych i nowożytnych z XIII-XIX w.

*** Brzeg - Brama Odrzańska z l. 1595-96

** Brzeg - Czerwone Koszary z XIX w.

* Brzeg - Stare Koszary z XVIII w.

Inne:

*** Bąków - średniowieczny stół sądowy

*** Brzeg - Gimnazjum z 1569 r.

** Brzeg - budynek dworca kolejowego ok. 1870 r.

** Brzeg - budynek poczty z 1880 r..

Zabytki